قرارداد هوشمند چیست؟
همانطور که از نام آن مشخص است، قراردادهای هوشمند نوعی از پیمان و معاهده است که در بستر شبکه بلاک چین منقعد و به صورت کاملاً خودکار اجرا می‌شود. در واقع Smart Contract مانند قراردادهای معمولی و سنتی، توافق نامه ای است که بین دو یا چند نفر نوشته و به تائید طرفین می‌رسد. در این معاهده در خلال بندهای قرارداد، شرایط و قوانین و تعهدات طرفین ثبت می‌شود. قرارداد هوشمند در صورتی که شرایط داخل آن اتفاق بیفتد، به صورت اتوماتیک اجرا می شود و هیچ کسی حتی نویسنده آن، نمی تواند جلوی اجرا آن را بگیرد. این قابلیت باعث استفاده های گوناگونی از آن در شبکه شده است. در این مقاله به معرفی کامل این امکان در بستر شبکه های ارز دیجیتال می‌پردازیم. با رمزینو همراه باشید و در پایان نظر خود را درباره محتوای این مقاله در میان بگذارید! قراردادهای هوشمند مانند قرارداد معمولی نوعی توافق نامه است، با این تفاوت که به صورت کاملاً دیجیتالی ایجاد شده و اجرای آن نیز به صورت خودکار است. در ادامه به معرفی کامل قرارداد هوشمند و کاربردهای آن می پردازیم.
تاریخچه قرارداد هوشمند
در سال 1994 نیک زابو (Nick Szabo) برای اولین بار ایده قرارداد هوشمند را مطرح کرد. ایده زابو در واقع شامل تمام اصول مهم و اصلی این سیستم بود، اما وی در آن زمان بستر مناسبی برای اجرا ایده خود در اختیار نداشت. بعد از ایجاد بلاکچین بیت کوین، فضای خوبی برای ایجاد و اجرای قرارداد هوشمند فراهم گردید. با پیشرفت فناوری blockchain و ایجاد بلاک چین های جدیدتر با امکانات بیشتر، بستر مناسب اسمارت کانترکت ها نیز فراهم شد. شبکه اتریوم دریچه ای جدید به روی این فناوری گشود و مناسب ترین بستر را برای آن فراهم کرد.
قرارداد هوشمند تنها بر بستر بلاک چین قابل اجراست. بلاک چین قابلیت ها و امکانات بسیار زیادی برای ما فراهم می‌کند.
ویژگی اصلی قرارداد هوشمند چیست؟
در اصل قرارداد هوشمند یک کد برنامه نویسی است که بر روی بلاک چین قرار می‌گیرد. این کد بدون نیاز به واسطه یا تائید فردی خاص، در موقع لزوم قرارداد را اجرا می‌کند. هنگامی که Smart contract اجرا شود، به هیچ وجه قابل توقف نیست و هیچ فردی نمی تواند از اجرای آن جلوگیری کند، حتی فردی که آن را برنامه نویسی کرده است.
هدف اصلی اسمارت کانترکت ها
استفاده از قرارداد هوشمند نیاز به شناخت یا اعتماد طرفین به یکدیگر یا واسطه ای با عنوان ضامن را از بین می‌برد. همچنین بعد از تائید و اجرا، امکان دستکاری یا توقف آن وجود ندارد. از آنجایی که یکی از ویژگی های بلاک چین، توزیع پذیری است، هنگامی که قرارداد هوشمند روی بلاک چین قرار گیرد تمام اعضا یا نودها یک نسخه از آن را خواهند داشت. در نتیجه به هیچ وجه نمی توان تغییری در اطلاعات ثبت شده در آن ایجاد کرد. قرارداد هوشمند با این هدف ایجاد شد که نیاز به واسطه ها و ضمانت به طور کلی از بین برود و در هنگام لزوم بندهای قرارداد حتماً اجرا شود و هیچ فردی نتواند از اجرا نشدن آن جلوگیری کند. حذف واسطه ها هزینه ها را بسیار کاهش می‌دهد.
اسمارت کانترکت ها نیازی به ثبت در محلی خاص مانند دفاتر اسناد رسمی را ندارند.
نمونه ای از یک قرارداد هوشمند
در شکل زیر، نمونه ای از یک قرارداد هوشمند را که بر بستر شبکه بایننس اسمارت چین اجرا شده است به نمایش درآمده:
کاربردهای قرارداد هوشمند
بلاک چین، ارزهای دیجیتال، قرارداد هوشمند و غیره فنآوری های تازه و نوظهور هستند که هنوز راه زیادی را برای پیشرفت و گسترش در پیش رو دارند. در ادامه چند مورد از کاربردهای مهم قرارداد هوشمند را معرفی می‌کنیم.
ایجاد توکن (Token)
یکی از مهم ترین موارد استفاده از قرارداد اسمارت، ایجاد توکن جدید است. توکن ها نوعی از ارزهای دیجیتالی هستند که بلاکچین اختصاصی ندارند و از دیگر بستر ها به عنوان میزبان استفاده می‌کنند.
اینترنت اشیا (IoT)
اینترنت اشیاء یا (Internet of Things) به تمام دستگاه هایی که به اینترنت متصل اند و اطلاعات و داده ها به اشتراک می‌گذارند اطلاق می‌شود. بلاک چین و قراردادهای هوشمند می‌توانند بستری مناسب برای (IoT) باشند.
نظرسنجی و رای گیری
با استفاده از شبکه Blockchain و اسمارت کانترکت ها می‌توان انتخابات را برگزار کرد. بعد از رای گیری، نتایج در شبکه بلاک چین ثبت می‌شود. داده ها (Votes) به صورت دقیق و کامل در شبکه قرار می‌گیرند و امکان تغییر و تقلب کاملا از بین می‌رود. همچنین نتیجه به صورت دقیق و کامل در دسترس همگان خواهد بود.
مدیریت و اجرا
یکی از قابلیت های بلاک چین، اجرای دقیق و منظم کارها به صورت دائمی است. با استفاده از قرارداد هوشمند می توان شرایطی را ایجاد کرد که کارهایی مانند مدیریت و کنترل، پرداخت حقوق، تعیین ساعات کاری و غیره به صورت کاملا اتوماتیک انجام گیرد.
حقوق مالکیت معنوی
آثار هنری و فرهنگی مانند فیلم، سریال، آلبوم موسیقی و غیرع دارای مالکیت حقوقی و معنوی هستند. یعنی تمام امتیازات و درآمدها باید به صاحب اثر برسد. اما با گستردگی استفاده از اینترنت، این آثار به راحتی می توانند در فضای اینترنت پخش شوند و هیچ هزینه‌ای در قبال آن ها پرداخت نشود ( نقض حقوق کپی رایت). لذا با استفاده از قابلیت های بلاکچین و قرارداد هوشمند می‌توان شرایط خاصی برای پیشگیری از این اتفاق ایجاد کرد. به طور مثال در صورت پرداخت بهای اثر، اجازه دانلود برای کاربر صادر شود.
نحوه کار اسمارت کانترکت ها
قابلیت توزیع پذیری، شبکه بلاکچین را برای ایجاد و اجرای قرارداد هوشمند، به بستری مناسب تبدیل کرده است. وقتی که برنامه‌نویس کدهای قرارداد را ایجاد کرد و آن را در شبکه ثبت کرد، تمام اطلاعات بین نودها (Node) توزیع و ثبت می‌گردد. این ویژگی امکان تغییر یا دستکاری در Smart Contract را به طور کامل از بین می‌برد.
زبان های برنامه نویسی مورد استفاده
برای نوشتن برنامه قرارداد اسمارت از زبان های مختلفی استفاده می‌شود. مهم ترین زبان برنامه نویسی قرارداد هوشمند روی شبکه بلاکچین اتریم زبان سالیدیتی (Solidity) است. برنامه نویسان ابتدا کدهای قرارداد را به صورت متن باز ایجاد می‌کنند. سپس با استفاده از نرم افزارهای کلاینت (Client) قرارداد را بر روی بلاکچین ثبت می‌کنند.
یک مقاله مفید دیگر در همین زمینه بخوانید: کیف پول ارز دیجیتال چیست؟
قرارداد هوشمند چطور ایجاد می شود؟
قبل از ایجاد اسمارت کانترکت موارد مختلفی مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس قرارداد ایجاد شده و به روی بلاکچین قرار می‌گیرد. از آنجایی که بعد از کدنویسی و ثبت Smart Contract امکان تغییر یا توقف آن وجود ندارد، پس در زمان ایجاد آن باید دقت کافی داشت و تمام شرایط را به خوبی بررسی نمود. در ادامه به چند مورد مهم برای ایجاد یک قرارداد خوب می پردازیم:
بررسی موضوع اصلی و شرایط دسترسی
قبل از ایجاد قرارداد باید موضوع آن به طور کامل بررسی شود. همچنین دسترسی کامل به پروژه یا خدمات برای تائید یا کنترل در قرارداد هوشمند قرار گیرد
قوانین و شرایط قرارداد و امضای دیجیتال
در ابتدا شرایط و قوانین به صورت کامل مورد بررسی قرار می‌گیرد. هنگامی که کدنویسی قرارداد انجام گرفت و شرایط به تائید طرفین رسید، تمام اعضای شرکت کننده با استفاده از کلید خصوصی یا امضای دیجیتالی آن را تائید و اجرا می‌کنند.
اوراکل چیست؟
در واقع اوراکل ها (Oracle) ابزارهای ارتباطی و واسطه می‌باشند. این ابزارهای کمکی اطلاعات مورد نیاز شبکه را تامین می‌کنند و صحت داده ها را نیز مورد بررسی قرار می‌دهند. بلاکچین هیچ ارتباطی با خارج از شبکه ندارد، در برخی مواقع نیاز است از اطلاعات بیرون شبکه استفاده شود.
اوراکل ها در واقع پلی میان بلاک چین و دنیای خارج از شبکه می باشند که آنها به هم متصل می کنند. اوراکل ها با استفاده از پرس وجو یا (Query) اطلاعات مورد نیاز بلاک چین را پیدا کرده و در اختیار بلاک چین می گذارند.
شبکه انحصاری
برای اجرا و پیاده سازی قرارداد هوشمند از دو روش استفاده می‌شود:
- ماشین مجازی (Vitual Machine)
- داکر (Docker)
با استفاده از کلاینت (Client) قرارداد هوشمند به بلاک چین ارسال می‌شود، در مرحله بعد، بین تمام گره ها به اشتراک گذاشته می‌شود.
مزایا و معایب قرارداد هوشمند
فناوری بلاک چین و قراردادهای اسمارت، مدت زمان زیادی نیست که ایجاد شده و مورد استفاده قرار گرفته اند. این تکنولوژی ها قابلیت‌ها و امکانات زیادی را برای ما به ارمغان آورده اند. با این حال، استفاده از آنها هنوز به صورت گسترده صورت نمی‌گیرد و تمام افراد با آن آشنا نیستند. با این وجود، این تکنولوژی روزبه روز پیشرفته تر می‌شود و امکانات بیشتری به آن اضافه می‌گردد. قراردادهای هوشمند مزایا و معایب خاص خود را دارد. در ادامه به معرفی مزایای و معایب (Smart Contract) می‌پردازیم.
امنیت بسیار بالا
با توجه با ویژگی های ذاتی بلاکچین (توزیع پذیری) قرارداد هوشمند بعد از ثبت در شبکه، بین تمام گره های شبکه ثبت می‌شود لذا امکان تغییر یا حذف کلی یا جزئی آن وجود ندارد. تغییر ناپذیری باعث ایجاد امنیت بالا در این نوع از قرارداد می‌شود. در واقع یکی از ویژگی های خاص Smart Contract نسبت به قراردادهای معمولی امنیت بسیار بالای آن است.
افزایش سرعت
بلاکچین واسطه ها را به طور کامل حذف می‌کند. حذف واسطه ها به صورت کامل باعث کاهش هزینه ها و افزایش سرعت می‌شود. همچنین با استفاده از قرارداد هوشمند نیاز به طی نمودن پروسه های قانونی و ثبت از بین رفته و این موارد نیز باعث صرفه جویی در زمان می‌شود.
استفاده از قراردادهای آماده
کدنویسی قرارداد هوشمند به صورت متن باز یا (Open Source) است. یعنی در صورت نیاز می‌توان قبل از اجرا، در آن تغییراتی ایجاد نمود. اسمارت کانترکت های آماده و از پیش کدنویسی شده زیادی وجود دارند. می‌توانید یکی از آن ها را انتخاب کنید، تغییرات مورد نیاز خود را ایجاد نموده و قرارداد جدیدی داشته باشید.
اجرای خودکار و عملکرد مستقل
اگر شرایط از پیش تعیین شده ثبت شده در قرارداد هوشمند لازم الاجرا شود، این کار به صورت کاملا خودکار انجام می‌پذیرد. هیچ فردی حتی صاحب برنامه هم نمی‌تواند از عملیاتی شدن آن جلوگیری کند. در واقع صرفاً کنترل و مدیریت قوانین و شرایط قرارداد در دست شماست، نه چیزی بیشتر!
عدم نیاز به اعتماد سازی یا داشتن ضامن
با استفاده از دفتر کل عمومی بلاکچین و ثبت قرارداد هوشمند در آن، نیازی داشتن اعتماد به طرف قرارداد نیست. زیرا قرارداد هوشمند لزوم اجرا دارد، یعنی در هنگام سررسید حتما عملیاتی خواهد شد و به هیچ وجه قابل توقف نیست. همچنین در صورت ثبت، هیچ گونه تغییری را نمی توان در آن ایجاد کرد. این مورد باعث افزایش اعتماد به قرارداد می‌شود.
در همین رابطه بخوانید: آشنایی با استخراج ارز دیجیتال و کاربرد آن
کاهش هزینه ها
قرارداد های معمولی و سنتی نیاز به انجام پروسه های طولانی و زمان بر اداری دارند. این فعالیت ها هزینه قابل توجه ای نیز دارند. با حذف واسطه ها و ضامن ها مانند دفاتر مشاور، دفتر ثبت اسناد و… سرعت روند کارها افزایش پیدا می‌کند و هزینه های جانبی نیز عملاً از بین می رود.
معایب قرارداد هوشمند
اسمارت کانترکت ها در کنار فواید متنوع، می توانند موجب معایبی نیز باشند از جمله:
خطاهای انسانی
با اینکه فرایند اجرا به صورت خودکار است، اما کدنویسی قرارداد هوشمند توسط فرد برنامه نویس انجام می‌شود. پس اگر اشتباهی در روند کار ایجاد شود و به همان صورت روی بستر بلاک چین ثبت گردد، امکان تغییر آن وجود ندارد و این مساله می تواند باعث ایجاد ضرر و زیان در آینده شود.
عدم وجود مرجع قانونی خاص
بلاک چین و ارزهای دیجیتال با هدف عدم وابستگی به ارگان ها یا سازمانی های دولتی ایجاد شده اند. در حال حاضر خرید ارز دیجیتال یا فروش آن، هرگونه مبادله، استفاده از صرافی ارز دیجیتال ایرانی یا خارجی، بلاک چین و… به صورت کامل مورد تائید هیچ دولت یا سازمانی نیستد و قانونی خاصی برای آن ها تصویب نشده است. در صورت بروز مشکل در هر زمینه ای، امکان مراجعه به هیچ مرجع قانونی خاص برای پیگیری و احقاق حق وجود ندارد.
هزینه ایجاد قرارداد هوشمند
علی رغم اینکه استفاده از Smart Contracts در زمینه های مختلف باعث کاهش هزینه ها می‌شود، اما تهیه و ایجاد آن هزینه نسبتاً زیادی دارد. زبان کدنویسی این قرارداد بسیار خاص و تخصصی است و به افرادی حرفه ای نیاز دارد. بنابراین هزینه برنامه‌نویسی رقمی قابل توجه خواهد بود.
مشکلات مربوط به اوراکل
همانگونه که بیان شد اوراکل (Oracle) نوعی واسطه بین شبکه بلاک چین و اطلاعات خارج از شبکه است. اگر سایت مورد استفاده دستکاری شود یا مورد حمله سایبری قرار گیرد، می‌تواند اثرات بسیار مخربی روی قرارداد هوشمند بگذارد.
جدیدترین مقالات ارز دیجیتال با رمزینو
مقاله ای که مطالعه کردید، توسط تیم تولید محتوای رمزینو برای شما عزیزان آماده شده است. در رمزینو شما می توانید مقالات ارز دیجیتال را از مبتدی تا پیشرفته مطالعه نموده و دانش خود را در این زمینه بالا ببرید. هدف ما این است که شما عزیزان با مهارت و اطلاعات کامل تری به معامله و سرمایه گذاری در ارز دیجیتال بپردازید.
